Đề bài: Cảm nhận về đoạn thơ sau trong bài thơ “Đất nước” (trích từ sử thi “Mặt trận khát vọng”) của Nguyễn Khoa Điềm:
“Trong bạn và tôi hôm nay
(…) Làm Cho Đất Nước Mãi Mãi”
Bài giảng: Đất Nước (Nguyễn Khoa Điềm) – Cô Nguyễn Ngọc Anh (GV )
“Mặt trận khát vọng” là bản hùng ca đặc sắc của Nguyễn Khoa Điềm, ra đời trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ ác liệt, ở chiến trường Bình – Trị – Thiên – một điểm nóng – trên chiến trường miền Nam năm 1971. Bài thơ đã chuyển tải đến bạn đọc biết bao xúc động, tự hào về Đất nước và Nhân dân. Trong bài “Có một thời mới trong thơ”, Trần Mạnh Hảo viết:
“Đêm giao thừa Tết Mậu Thân 1973-1974, dưới tán rừng Phước Long, chúng tôi xúc động được nghe trên đài phát thanh một đoạn trích trong tập thơ “Mặt trận khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm. được nhà thơ hiện đại hóa bằng sự lắng đọng và cảm xúc mãnh liệt”.
“Đất nước”—là chương V trong bài thơ “Mặt đường khát vọng” dài 110 câu (trong “Văn 12” trích 89 câu). Phần đầu (42 câu) là những cảm nhận của nhà thơ trẻ về đất nước trong cội nguồn văn hóa, lịch sử sâu xa, gắn bó mật thiết với cuộc sống đời thường của mỗi con người Việt Nam. Ở vế thứ hai (68-21= 47 câu), cảm hứng chủ đạo về Đất Nước là ngợi ca và khẳng định tư tưởng Đất Nước của Nhân Dân. Từ đó, nhà thơ nhận diện và khám phá đất nước về địa lý, lịch sử, văn hóa, ngôn ngữ, truyền thống, tinh thần dân tộc – văn hóa Việt Nam. Vẻ đẹp độc đáo của chương V “Đất nước” được tác giả vận dụng sáng tạo nhiều yếu tố văn học dân gian, văn học dân gian, ca dao, tích xưa, phong tục,…, cùng với cách diễn đạt bình dị. , hiện đại gây ấn tượng vừa gần gũi vừa mới lạ đối với người đọc.
13 câu thơ sau thuộc phần đầu của chương “Đất nước” thể hiện cảm nghĩ: Đất nước gắn bó thân thiết với mỗi con người Việt Nam:
“Trong bạn và tôi hôm nay
Ai cũng có một phần đất nước
(…)
Làm Đất Nước Mãi Mãi”…
Ở chương V của bản hùng ca Mặt đường khát vọng, hai chữ Đất nước và Nhân dân được viết hoa trở thành những “mỹ từ” vừa gợi không khí cao cả, thiêng liêng vừa thể hiện cao độ những cảm xúc yêu mến, tự hào về Đất nước và Nhân dân. Chủ thể trữ tình là “anh và em”, là tiếng tâm sự thổ lộ, sâu lắng, tha thiết, ngọt ngào. Cấu trúc của khổ thơ 13 câu là một cấu trúc tổng – chia – hợp ta có thể cảm nhận được chất chính luận trong ngòi bút thơ Nguyễn Khoa Điềm.
Hai câu thơ mở đầu là sự nhận thức chân lí về cội nguồn, truyền thống, lịch sử,… Đất nước gần gũi, gắn bó mật thiết với “anh với em”, với tất cả mọi người:
“Trong bạn và tôi hôm nay
Tất cả họ đều có một phần của đất nước.”
Chỉ một “phần” nhỏ thôi, nhưng sao mà thân thiết, gắn bó, yêu thương và tự hào biết bao. Từ quan niệm, quan niệm “mỗi người dân là một thành viên của cộng đồng, của đất nước” được thể hiện một cách “mềm hóa” qua giọng kể tình cảm của lứa đôi, của “anh và em”.
Bảy câu thơ tiếp theo mở rộng đoạn thơ trên từ “hai người” đến “mọi người”, từ “hôm nay” đến “ngày mai”:
“Khi hai người nắm tay nhau
Đất nước trong ta chan hòa ấm áp”.
Ở phần trước, nhà thơ cảm nhận: “Đất là nơi em đi học – Nước là nơi em tắm – Quê là nơi ta gặp nhau – Quê là nơi em đánh rơi khăn trong nỗi nhớ”. Và “khi hai người nắm tay nhau” thì một mái ấm, một tổ ấm gia đình đã được xây dựng. Gia Đình là “một phần” của Đất Nước. Chỉ có tình yêu thương, hạnh phúc gia đình mới tạo nên sự “hòa thuận, đầm ấm” bằng tình yêu quê hương đất nước. Đó là tính chất thống nhất của tình cảm thời đại mới. Ý tưởng đó đã được Nguyễn Đình Thi thể hiện trong một vần thơ sâu lắng và đầy suy tư về “nỗi nhớ”:
“Anh yêu em như yêu quê hương
Công việc khó khăn và nỗi đau là vô tận…”.
Từ tình yêu, hạnh phúc lứa đôi, biết yêu gia đình, quê hương, đất nước mới có tình cảm sâu sắc “Đất nước ta hòa hợp nồng nàn” mới tìm về quê hương. trong niềm vui nỗi buồn của bạn, tôi và những cặp đôi khác:
“Ngày xưa yêu quê hương có chim có bướm
Có lần trốn học còn bị đánh.
Bây giờ tôi yêu quê hương tôi trong từng nắm đất
Đã có một phần của tôi rồi.”
(Giang Nam)
Nói về cội nguồn giống nòi, dân tộc, Nguyễn Khoa Điềm nhắc lại truyền thuyết ‘Trăm trứng’; “Đất là nơi chim về – Nước là rồng ở – Lạc Long Quân, Âu Cơ – Sinh ra đồng bào ta từ trong trứng nước – Những người đã khuất – Những người nay…”. Từ truyền thuyết thiêng liêng ấy nảy sinh ra ý thơ này:
“Khi chúng ta nắm tay người
Đất nước đầy và rộng lớn.”
Hai từ “nắm tay” trong câu thơ “Khi hai đứa nắm tay nhau” có nghĩa là tình yêu, là tình yêu. “Khi hai ta nắm tay nhau” mang ý nghĩa đoàn kết, yêu thương đồng bào. “, có đại đoàn kết dân tộc và sức mạnh Việt Nam. Từ “hài hòa, thắm thiết” đến “đầy đủ, to lớn” là một bước phát triển và đi lên của lịch sử dân tộc, đất nước. Đất nước được coi là sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chỉ khi “ba cây chụm lại”, và chỉ khi “lá lành đùm lá rách”, “Người trong nước phải thương yêu nhau” thì mới có hình ảnh đẹp đẽ, thiêng liêng của “Tổ quốc là đầy đủ và lớn. “.
Bốn câu thơ trên được kết cấu theo phép đối xứng về từ ngữ: “Khi hai ta nắm tay nhau”… “Khi ta nắm tay người”, “Đất nước hòa thuận ấm no”… tròn trịa, to lớn. biểu hiện sinh động có ý nghĩa thẩm mỹ sâu sắc: hình thức này thể hiện nội dung kia, nội dung đó được thể hiện ở hình thức này, tính đối xứng làm cho lời thơ liền mạch, hài hòa, gắn kết, thể hiện rõ ý thơ: tình yêu đôi lứa, hạnh phúc mái ấm, gia đình, tình yêu quê hương đất nước, và tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, nghĩa tình, tạo nên truyền thống “yêu nước, thương nhà, thương người” và đó là sức mạnh của Việt Nam.
Đất nước “thiêng liêng cội nguồn”, Đất nước “Trong bạn và tôi hôm nay”, Đất nước mai sau. Như một lời nhắn nhủ, như một niềm tin hy vọng tươi sáng:
“Ngày mai con lớn khôn
Tôi sẽ đưa Tổ quốc đi thật xa
Cho những ngày mộng mơ.”
Nguyễn Thi, Anh Đức, Lê Anh Xuân, Sơn Nam… đã tạo nên chất giọng Nam Bộ hấp dẫn trong thơ, truyện. Ngay cả Tố Hữu, Nguyễn Khoa Điềm, Thanh Hải,… cũng có một giọng điệu “rất Huế”, dễ thương và ngọt ngào. Hai từ “mai” là cách người Huế nói.
Các thế hệ con cháu mai sau sẽ tiếp bước cha ông “Đem phận người đi trước để lại” xây dựng đất nước “Vạn cố giang sơn” (Trần Quang Khải) ngày càng tươi đẹp đàng hoàng hơn” (Hồ Chí Minh) Minh) Hai từ “lớn lên” thể hiện một niềm tin tưởng vào trí tuệ và bản lĩnh của nhân dân ta trên chặng đường lịch sử để hướng tới một ngày mai tươi sáng. ước mơ của chúng ta hôm nay, sẽ biến thành hiện thực “ngày mai”.
Ở bốn dòng cuối của bài thơ, cảm xúc dâng lên đến cao trào. Giọng thơ trở nên ngọt ngào, thiết tha khi nhà thơ nói lên những suy nghĩ cao đẹp sâu sắc của mình:
“Em ơi, đất nước là máu xương của anh
Phải biết gắn bó và chia sẻ.
Phải biết hóa thân hình dáng đất nước
Làm nên Đất Nước muôn đời…”.
“Em ơi” – tiếng gọi yêu thương, bày tỏ, chia sẻ niềm vui đang trào dâng trong lòng khi nhà thơ cảm nhận và định nghĩa về Đất Nước: “Đất Nước là máu xương của ta”. Đất nước là huyết thống, là máu thịt thân yêu của mỗi chúng ta, là mồ hôi xương máu của các bậc tiền nhân, cha ông dựng nước mấy ngàn năm. Vì “Đất Nước là máu xương của mình”, Trần Vàng Sao đã viết:
“Nuôi người từ ngày mở đất,
Bốn nghìn năm nằm gai nếm mật
Một tấc lòng cũng xô cả hồn Thánh Gióng”.
(“Bài thơ của một người yêu nước” 19-12-1967)
Với Nguyễn Khoa Điềm, “gắn bó”, “sẻ chia”, “hóa thân” là những biểu hiện của lòng yêu nước, ý thức, nghĩa vụ cao cả, thiêng liêng. “Phải biết gắn bó và sẻ chia… phải biết hóa thân…” thì mới có thể “Làm cho Tổ quốc trường tồn”. Điệp ngữ “phải biết” như một mệnh lệnh phát ra từ trái tim khiến giọng thơ mạnh mẽ, chấn động. Bạn có biết bản hùng ca “Mặt đường khát vọng” ra đời ở nơi ác liệt, khốc liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thì bạn mới cảm nhận được những từ: “gắn bó”, “sẻ chia”, “hóa thân”. là tiếng nói thiết tha “mang ý chí và khát vọng vượt qua giới hạn thông tin của ngôn từ” như lời một nhà ngôn ngữ học nổi tiếng.
Trong thơ ca Việt Nam thời kỳ kháng chiến, chủ đề quê hương đất nước được đề cao với nhiều bài thơ kiệt tác, những đoạn văn hay, những câu thơ tuyệt tác. Cảm hứng về đất nước được thể hiện trong nhiều bài thơ đặc sắc, mang phong cách sáng tạo riêng của mỗi nhà thơ. Chất trữ tình thấm quá. Đất nước trong máu lửa có những cảm xúc sâu sắc như thế. Đây là tiếng nói ở hai đầu đất nước:
“Tôi thực sự yêu đất nước này
Như ngôi nhà nhỏ có mẹ
Như yêu em nụ hôn ngọt ngào trên môi
Và tình yêu tôi biết làm người
Hãy xem đất nước của chúng ta là sự thống nhất.”
(Sao Vàng Trần)
“Ôi! Đất nước tôi yêu như máu thịt
Như cha mẹ tôi, như một người vợ và như một người chồng
Ồ! Tổ quốc nếu cần, tôi sẽ chết
Cho mọi nhà, núi sông”.
(Chế Lan Viên)
Trở lại bài thơ trên của Nguyễn Khoa Điềm. Bài thơ rất đẹp. Đất Nước thân yêu, gần gũi với mọi người. Phải biết cống hiến cho “Tổ quốc muôn đời”. Bài thơ đẹp còn bởi niềm tin sáng ngời về tương lai đất nước, tương lai tươi sáng của dân tộc.
Bài thơ mang đậm chất chính luận, trữ tình bao hàm tư cách công dân của thời đại mới. Giọng thơ tình cảm, ngọt ngào, lời thơ giàu cảm xúc, sáng tạo trong từ ngữ, hình ảnh thể hiện một hồn thơ giàu chiêm nghiệm, khẳng định một thi pháp độc đáo, có nhiều khám phá mới.
“Em ơi đất nước là máu xương của anh…” – một bài thơ rất hay! Một bài thơ lung linh vẻ đẹp trí tuệ! Hòa bình thì phải biết dùng “trí tuệ” để xây dựng đất nước, “làm cho đất nước trường tồn”, đất nước “to đẹp hơn, đàng hoàng hơn”. Khi có chiến tranh thì phải đem máu xương gìn giữ Sông Núi. “Ở, sẻ chia, hiến thân” cho Đất nước, đó là nghĩa vụ cao cả, thiêng liêng, đó là tình yêu Đất nước của “bạn và tôi” hôm nay, của thế hệ Việt Nam “Mai sau con em chúng ta lớn lên”…
Xem thêm các bài văn mẫu lớp 12 luyện thi THPT Quốc gia:
data-nuoc.jsp
Các bộ đề lớp 12 khác