Cảm nghĩ về bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đề bài: Phát biểu cảm nghĩ về bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (Tĩnh dạ tứ) của Lí Bạch.
Lí Bạch là nhà thơ nổi tiếng của thơ lãng mạn cổ điển Trung Quốc. Nhắc đến ông, người ta thường nghĩ đến những vần thơ trữ tình bay bổng đẹp lạ lùng. Có thể nói thơ Lý Bạch tràn ngập ánh trăng. Thuở nhỏ, Lí Bạch thường lên núi Nga Mi để ngắm trăng cho rõ. Vì vậy, hình ảnh nửa vầng trăng mùa thu trên đỉnh Nga Mi đã in sâu vào tâm trí nhà thơ, trở thành một trong những biểu tượng của quê hương Tứ Xuyên mà nhà thơ ấp ủ suốt cuộc đời.
Năm 25 tuổi, Lí Bạch xa quê, đi xa nhưng hình ảnh quê hương luôn in đậm trong tâm trí ông. Chính vì thế trên bước đường tha phương, mỗi khi nhìn trăng sáng, ông lại cảm thấy nhớ quê da diết và chỉ biết gửi lòng mình vào những vần thơ. Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh được Lí Bạch sáng tác trong một hoàn cảnh như vậy.
Trăng đầu giường, ngỡ mặt đất phủ sương. Ngẩng đầu nhìn trăng sáng, Cúi đầu nhớ quê hương.
Chủ đề của bài thơ là nhìn trăng, nhớ quê hương. Đây là đề tài quen thuộc trong thơ cổ, không chỉ ở Trung Quốc mà cả ở Việt Nam, nhưng cách thể hiện của Lý Bạch thật độc đáo. Với ngôn từ giản dị mà chắt lọc, bài thơ đã thể hiện được tình cảm tha thiết của nhà thơ đối với quê hương đất nước của nhà thơ.
Bức tranh được phác họa trong bài thơ là một đêm trăng thanh bình. Nỗi cô đơn nơi đất khách quê người khiến Lí Bạch trằn trọc không ngủ được. Chàng muốn chia sẻ tâm tình với vầng trăng – người bạn tuy không lời nhưng suốt đời gắn bó với chàng, được chàng coi như tri kỷ, tri kỷ.
Từ khi Độ ra đi, suốt mấy năm qua, làm sao Lí Bạch có thể nhớ mình đã ngắm trăng bao nhiêu lần?! Vầng trăng lung linh rải ánh vàng bạc xuống sông hồ. Trăng buồn tê tái bên lệ quan. Vầng trăng mờ ảo, huyền ảo trên mặt đất bao la… Có lần, một nhà thơ uống rượu dưới trăng: Chén rượu mời trăng sáng, Ta với bóng là ba. Đêm nay, trên đất khách quê người, ánh trăng soi đầu giường như tìm đến một người bạn tri kỷ, như muốn sẻ chia để vơi đi nỗi cô đơn bủa vây tâm hồn nhà thơ:
Trăng đầu giường, ngỡ mặt đất phủ sương. (Sàng tiền trước Minh Nguyệt Quang, Nghi thị trên đầu sương).
Đây là một bài thơ rất dễ hiểu. Nhưng đơn giản, dễ hiểu không có nghĩa là hời hợt, nông cạn. Ngôn ngữ thơ luôn chọn lọc, chắt lọc.
Ở hai câu thơ đầu ta thấy thấp thoáng bóng dáng của nhân vật trữ tình. Ánh trăng dù có đẹp và tràn ngập muôn nơi cũng chỉ là đối tượng để thi nhân cảm nhận.
Đêm khuya trăng sáng, nhà thơ trở mình trằn trọc, hoặc đang ngủ say bỗng choàng tỉnh, không sao ngủ lại được. Để diễn tả trạng thái mơ màng ấy, thật hợp lý khi dùng từ nghi (ngỡ là) và từ sương. Ánh trăng trắng đục như sương là một sự thật mà hàng trăm năm trước Lí Bạch, nhà thơ Tiêu Cương đã viết: Đêm trăng thu sương (Trăng đêm như sương thu).
Chi tiết vầng trăng soi đầu giường là có thật; Tôi nghĩ mặt đất băng giá là ảo. Nhà thơ nhìn ánh trăng tưởng là sương vì nhìn ánh trăng qua giọt nước mắt nhớ thương đang chảy quanh mi mắt. Nỗi cô đơn tột cùng đang thấm dần cái lạnh, làm sương dâng trong hồn, sương giăng trước mắt. Đọc hai câu thơ này ta hiểu đằng sau mỗi câu chữ là một nỗi bâng khuâng, đau đáu dâng lên trong lòng nhà thơ.
Trong thơ cổ có một biểu tượng truyền thống là vầng trăng. Trăng tròn tượng trưng cho sự sum họp viên mãn. Vì vậy trăng càng sáng và tròn thì người xa quê càng nhớ quê da diết. Hình ảnh vầng trăng lẻ loi giữa bầu trời thăm thẳm trong đêm thanh tĩnh thường gợi lên nỗi buồn xa vắng. Vầng trăng thu bàng bạc trong đêm lạnh gợi tâm trạng buồn man mác.
Đêm khuya, nhà thơ trằn trọc không ngủ được. Mở mắt ra thấy ánh trăng soi đầu giường, tôi mừng như gặp lại bạn cũ sau bao ngày xa cách. Nhưng thấy ánh bàng bạc như sương đọng trên mặt đất mà không thấy trăng, nhà thơ cố đi tìm vầng trăng quen thuộc:
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng, Cúi đầu nhớ quê hương. (Thành lập Vọng Minh Nguyệt, Tư nghiệp cố hương).
Chỉ có ba từ tả tình trực tiếp: Từ quê hương, còn lại là tả cảnh và người: tiên cảnh, vọng minh nguyệt, đê đầu. Ngay trong đoạn tả cảnh, tình người vẫn được thể hiện rất rõ nét. Nỗi nhớ quê hương đã được thể hiện qua hành động.
Khi nhìn vầng trăng cũng cô đơn, lạnh lẽo như chính mình, trong lòng bỗng dâng lên một nỗi ngậm ngùi, chua xót, nhà thơ cúi đầu nhớ quê hương. Tư thế ngồi bất động, đắm chìm trong suy tưởng ấy cho thấy tình cảm của nhà thơ đối với quê hương sâu nặng biết bao!
Với bài thơ Tình Dã Tử, nếu chỉ nói tác giả “cảm nắng” thôi thì chưa đủ. “Tình” ở đây vừa là nhân vừa là quả: Lí Bạch nhớ quê, thao thức nhìn trăng sáng. Thấy trăng sáng lại càng nhớ nhà! Vọng Minh Nguyệt, Tử Lương thực ra chỉ là một cách diễn đạt cụ thể hơn so với thành ngữ vọng cổ Vọng Nguyệt hoài cổ hay dùng trong thơ cổ. Sự sáng tạo của Lí Bạch là thêm hai cụm từ đối lập: đầu và đầu để thể hiện cách ông tôn vinh trăng và quê hương. Những hành động này chứa đầy những suy nghĩ.
Hai dòng sau của bài thơ là đối lập và chính xác. Nhà thơ đã sáng tạo trên cơ sở một câu ca dao quen thuộc: Ngưỡng khán tiên minh nguyệt (Ngẩng đầu trông trăng sáng), chỉ thay chữ ngưỡng bằng chữ gật, chữ khán bằng chữ vọng. Câu thơ của Lí Bạch là: Cử đầu vọng nguyệt. Vẫn là ở tư thế ngước nhìn trăng sáng, nhưng cái nhìn trong ca dao là khách quan, còn cái nhìn trong thơ Lí Bạch lại rất chủ quan. (Khán: nhìn, nghĩa trung tính. Vọng: nhìn xa, nghĩa biểu cảm). Vọng Minh Nguyệt đang cố nhìn ra xa để thấy rõ trăng sáng. Tình cảm tha thiết của nhà thơ đã được thể hiện trong từ ấy và chỉ trong phút chốc, tư thế Ngẩng đầu nhìn trăng sáng chuyển thành Cúi đầu nhớ quê hương. Hai tư thế đối lập nhưng cùng thể hiện một tâm trạng. Niềm vui trước đêm trăng có thể vô tận nhưng nỗi nhớ nhà cũng vô tận! Ánh trăng vằng vặc đêm nay chính là tác nhân gợi nhớ mặt trời năm xưa trên quê cũ. Quả thật, nỗi nhớ quê hương tha thiết, khắc khoải… luôn ám ảnh trong lòng Lý Bạch.
Câu thơ cuối mở ra một thế giới tâm trạng rộng lớn và phức tạp. Có rất nhiều điều mà nhà thơ muốn gửi gắm trong hai chữ quê hương. Quê hương là quê cũ, là quá khứ đầy kỷ niệm của tuổi trẻ. Quê hương là nơi chôn nhau cắt rốn, là nơi những người thân yêu nhất của chúng ta đang sinh sống hoặc đã gửi gắm một nắm xương. Đối với những người con xa xứ, quê hương là một điều gì đó rất đỗi thiêng liêng mà mỗi khi nhắc đến lại thấy lòng nặng trĩu, nặng trĩu mái đầu sương sương sau nửa đời trôi dạt phiêu bạt.
Bố cục bài thơ rất chặt chẽ, thể hiện tài năng của nhà thơ. Hai câu đầu diễn đạt đại ý: Ngỡ trăng đầu giường đọng sương trên mặt đất. Làm là động từ nối ý của hai dòng thơ. Ngoài ra, các động từ khác (đê, vọng, di, tứ) đều đóng vai trò rất quan trọng trong việc liên kết các câu trong bài. Giữa các động từ có mối quan hệ mật thiết với nhau: Nghi (Thị địa thượng sương) – Cư (Trưởng) – Vọng (Minh nguyệt) – Đệ (Trưởng) – Từ (Quê quán).
Trong bốn câu thơ, tuy lược bỏ chủ ngữ nhưng người đọc vẫn có thể nhận ra chủ thể trữ tình chính là tác giả. Điều đó tạo nên sự thống nhất và liên tục trong cảm xúc thơ.
Về mặt ngữ pháp, có thể xem đây là một dạng câu rút gọn. Trong thơ, việc lược bỏ chủ ngữ – nhất là các đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất làm tăng đáng kể âm hưởng của bài thơ. Trong Tình Yêu Tử, ta có thể hiểu chủ thể trữ tình là Lí Bạch, nhưng cũng có thể là bất cứ ai khác. Trong những điều kiện xã hội giống nhau, trong những hoàn cảnh giống nhau, quan niệm sống và vốn văn hóa giống nhau, những tình cảm giống nhau có thể xuất hiện. Đó là tính chất tiêu biểu của cảm xúc trong thơ trữ tình.
Thể thơ ngũ ngôn giản dị, tự nhiên, giọng điệu nhẹ nhàng, sâu lắng. Tài thơ của Lí Bạch là “tuyệt vời trong tiết kiệm”. Hay như nhà phê bình Hồ Ứng Lân của nhà Minh nhận xét: Nói trắng ra là thẳng, hoàn toàn không có mục đích công khai, nhưng không có gì là không tinh vi.
Qua bài thơ này, Lí Bạch đã bày tỏ nỗi nhớ quê hương da diết. Tình cảm chân thật và sâu sắc ấy đã thực sự làm người đọc xúc động, truyền đến ta niềm thổn thức, xót xa khôn tả. Mặc dù tình cảm quê hương hôm nay đã mang những nét mới của thời đại nhưng những vần thơ trữ tình quê hương đặc sắc về quê hương của các thi nhân xưa vẫn tạo được tiếng vang sâu xa và vẫn có tác dụng thiết thực trong quá khứ. việc rèn luyện và xây dựng nhân cách con người.
Trương Minh Phi, nhà phê bình thơ Đường, đã nhận xét về bài thơ này như sau: “Trong thể loại thơ ngắm trăng và bày tỏ nỗi niềm hoài cổ, bài thơ có khuôn khổ nhỏ nhất, lời lẽ giản dị trong sáng nhất là bài Tĩnh Dạ. . Sách của Lý Bạch, nhưng bài hát có ma lực lớn nhất và được lưu truyền rộng rãi nhất cũng là bài Tình Yêu Tử đó”.
Xem thêm các bài văn mẫu về tự sự, lập luận, suy nghĩ, cảm nghĩ lớp 7:
Các bài giải bài tập lớp 7 sách mới có:
cam-ghi-trong-dem-thanh-tinh.jsp
Giải bài tập lớp 7 theo sách mới môn học