Đề bài: Phân tích tác phẩm “Chí Phèo” của Nam Cao.
Bài giảng Chí Phèo (Phần 2: Tác Phẩm) – Cô Thúy Nhàn (GV )
Viết về đề tài nông dân đã có nhiều nhà văn thành công, trong đó phải kể đến tên tuổi của Nam Cao với kiệt tác Chí Phèo tập trung khắc họa hoàn cảnh, số phận của nhân vật chính bị đẩy đến bước đường cùng, bị chà đạp dã man và mất nhân tính, tình người. . Tác phẩm đã tố cáo hiện thực xã hội cũ và thể hiện tư tưởng nhân đạo, quan điểm nghệ thuật của nhà văn.
“Chí Phèo” được viết năm 1941 với tên gọi “Cái lò gạch cũ” dựa trên hình ảnh cái lò gạch bỏ hoang xuất hiện ở đầu và cuối truyện, thể hiện sự bế tắc trong cuộc đời và số phận của lão. nông dân trước cách mạng tháng tám. Nhan đề này thiên về sự bi quan, u ám của nhà văn về cuộc đời và viễn cảnh của những người nông dân nghèo khổ. Sau đó, nhà xuất bản đổi tên thành “Đôi lứa xứng đôi” nhằm hướng đến mối tình Chí Phèo – Thị Nở, gây tò mò cho độc giả. Năm 1946, Nam Cao đổi tên nhân vật thành Chí Phèo, đây là một sự lựa chọn thông minh và đúng đắn, có dụng ý nghệ thuật của nhà văn. Hoàn cảnh và số phận của Chí Phèo không phải là vấn đề của một hoàn cảnh cụ thể mà là hiện tượng chung của rất nhiều người nông dân nghèo khổ trong xã hội cũ.
Truyện Chí Phèo kể về cuộc đời và quá trình tha hóa của nhân vật chính. Chí là một đứa trẻ bị bỏ rơi trong cái lò gạch cũ kỹ giữa cánh đồng. Anh lớn lên như cây như cỏ đi từ nhà này sang nhà khác. Bản tính vốn hiền lành, lương thiện chỉ vì sự ghen tuông của Bá Kiến mà bị đẩy vào tù tội. Bảy, tám dưới ách thống trị tàn bạo của nhà tù phong kiến nửa thuộc địa đã khiến tâm hồn Chí bị bôi đen, tha hóa mất hết nhân tính, ngoại hình méo mó từ lời nói đến hành động, suy nghĩ, tư tưởng. Ông cũng là một người canh gác đơn giản. Ngày trở về làng, khuôn mặt anh bị xã hội xâu xé, linh hồn bị quỷ dữ cướp đoạt, bọn địa chủ quyền thế mà đại diện là Ba đã hoàn thành bước đường cùng, biến anh thành “quỷ”. . Từ đó, ông bị ghẻ lạnh, xa lánh và bị loại khỏi sự tồn tại của cộng đồng làng Vũ Đại.
Mở đầu tác phẩm Nam Cao đã để nhân vật của mình xuất hiện một cách độc đáo trong cơn say với những lời chửi tục. Hắn nguyền rủa trời, nguyền rủa đời, nguyền rủa cả làng Vũ Đại, nguyền rủa những ai không cùng hắn nguyền rủa nhau, nguyền rủa cha mẹ đã sinh ra hắn. “Anh ấy vừa đi vừa chửi. Lúc nào cũng thế, uống xong là chửi”. Nhưng lạ một điều là hắn chửi nhưng không ai đáp lại, chỉ có tiếng chó sủa và tiếng chửi của kẻ say, ai cũng nghĩ “Chắc hắn trừ mình ra”. Cách vào truyện gây tò mò, khiến người đọc băn khoăn với những câu hỏi: Tại sao Chí lại chửi nhiều đối tượng như vậy? Tại sao con người lại tham nhũng như vậy? Và tại sao nó chửi mà không ai muốn chửi nó? Nam Tào đau lòng nhận xét: “Nếu anh ấy biết hát, có lẽ anh ấy đã không cần phải chửi”. Nếu được hát thì Chi đã không phải khổ, mọi người đã không phải nghe những lời chửi của Chi. Cách thu hẹp đối tượng cho thấy anh ta tỉnh táo chứ không say, chửi là chửi tỉnh táo chứ không phải say vì rượu. Anh hiểu nỗi đau bị ghẻ lạnh, nhưng anh càng uống, càng chửi, càng không ai để ý đến anh. Tuổi thơ của Chí sống trong nghèo khó, bất hạnh không tình yêu thương để rồi giờ đây số phận của anh cũng không hề thay đổi dù chỉ một giọt hạnh phúc hiếm hoi.
Chí lúc nào cũng trong tình trạng say khướt, hôm sau về đã thấy Chí ngồi ngoài chợ uống rượu với thịt chó từ trưa đến chiều. Ông Chí xuất hiện với dáng vẻ “đầu trọc như ngư phủ! Răng cạo trắng, mặt đen nhưng rất dữ, mắt đờ đẫn nhìn ghê quá. Ông mặc quần nái đen, áo vàng. Ngực thì lủng lẳng”. đầy hình rồng phượng với tướng cầm chùy, cả hai cánh tay cũng vậy.” Từng chi tiết được Nam Cao miêu tả chính xác, Chí Phèo hiện lên dưới ngòi bút ấy đúng chất một tên đầu bò. Cuộc đời với tâm hồn và nhân cách của anh có lẽ méo mó từ đây cho đến khi anh gặp Thị Nở.
Nam Cao miêu tả cuộc đời của Chí là “Một cơn say dài và có lẽ không bao giờ tỉnh táo để nhớ rằng mình đang ở trên đời”. Lần đầu say khướt mang chai rượu đến nhà bà Ba để rạch mặt nhưng với một người tinh ranh, xảo quyệt và hiểu lòng địch như ông Chí, ông đã nhanh chóng bị hạ gục bởi vài lời dụ dỗ ngon ngọt. Tôi biết việc cùng họ với Lí Cường là như thế nào, nhưng khi nghe Bá Kiến nói thế, tôi thấy bình tĩnh vô cùng. Lần thứ hai đến, hắn không đánh mà phong thái hiền lành như cục đất, gãi đầu gãi tai van xin hắn cho đi tù, hắn thấy đi tù còn sướng hơn, nhưng thực ra là xin miếng cơm, tấc đất. Mục đích, yêu cầu đó là chính đáng, nhưng đã bị tên địa chủ độc ác lợi dụng biến Chí thành tay sai đắc lực cho hắn. Từ đó, Chí đắm chìm trong cơn say mà khi say, người khác bảo gì thì làm gì cũng được. Hắn là con quỷ có thật “Hắn đã phá bao cơ nghiệp, phá bao cảnh vui, phá bao hạnh phúc, làm đổ máu và nước mắt biết bao người dân lương thiện”, cả làng đều khiếp sợ hắn. , mọi người tránh anh ta khi anh ta đi qua. Chị Dậu nghèo khổ không có tiền trả sưu cho chồng đành phải bán con chó, chứ nhân phẩm thì không. Còn Chí đã bán linh hồn cho quỷ dữ để rồi bị tước quyền làm người.
Như vậy, khi cuộc đời của Chí Phèo đến đây, có thể thấy rõ hiện thực xã hội ở nông thôn Việt Nam trước cách mạng, Nam Cao đã khẳng định một sự thật đau đớn rằng những người nông dân lương thiện bị chà đạp về tinh thần và thể xác. bị bóc lột đến cùng cực về thể xác, biến họ thành những kẻ du côn, tha hóa.
Tuy nhiên, Nam Cao không để nhân vật của mình mãi đắm chìm trong men say, với tấm lòng nhân đạo ấy ông đã cho Chí Phèo năm ngày hạnh phúc, được sống một cuộc đời con người chân chính. Sau khi gặp Thị Nở, đây mới thực sự là lúc hắn từ yêu tinh trở lại kiếp người. Thị Nở không có gì ngoài ngoại hình xấu xí và rất ghét ma, khuôn mặt là sự trớ trêu của tạo hóa, đồng thời cũng là một người cùi, nghèo và ngu ngốc nhưng con người đó lại có một trái tim ấm áp. , có sự cảm thông và quan tâm chân thành đến Chí Phèo. Hai con người biệt lập trong xã hội loài người tìm thấy nhau, đồng điệu trong tâm hồn.
Khi anh thức dậy vào sáng hôm sau, đây là lần đầu tiên kể từ khi anh trở về, anh không say và tỉnh táo. Chí cảm nhận được tiếng gọi tha thiết của cuộc sống: ngoài kia tiếng chim hót vui tươi, tiếng thuyền chài khua mái chèo đuổi cá, tiếng người đi chợ nói với nhau. Khung cảnh đó khiến Chí nhớ lại ngày xưa, khi còn là một nông dân hiền lành, từng có một giấc mơ “Chồng cày cuốc, vợ dệt vải, bỏ lợn làm vốn, khá giả thì mua vài sào lúa”. Đó là một mong ước nhỏ nhoi, giản dị như bao người nông dân nghèo. Anh cũng nhìn thấy tương lai của mình là ốm đau và cô đơn. Anh chưa bao giờ thao thức để nghĩ về điều đó và giờ đây anh mới thực sự ý thức được hoàn cảnh của mình.
Bát cháo hành của chị khiến Chí cảm động đến mức không khỏi ngạc nhiên suýt khóc vì chưa ai cho không cái gì, chưa bao giờ anh được một người phụ nữ quan tâm như vậy. Cứ thế, họ thủ thỉ, họ bẽn lẽn thổ lộ với nhau “Cứ thế này mãi chẳng sướng nhỉ?”, “Hay là mình về ở chung một nhà với anh cho vui” và họ đã có 5 năm ngắn ngủi hạnh phúc. những ngày bên nhau. Trong con mắt của kẻ say, thị thấy Thị Nở xấu xí nhưng cũng có nét duyên “xấu nhưng nhút nhát cũng đáng yêu” vô cùng, thị thấy Chí chẳng đáng sợ chút nào, thậm chí còn thấy hắn hiền lành, đáng thương. Khi đó, Chí khao khát được hoàn lương, khao khát được sống yên bình với thị, muốn làm hòa với mọi người và Thị Nở chính là cầu nối cho anh hòa nhập với xã hội, chính thị Nở là người mở đường cho anh. Bao nhiêu hy vọng, niềm tin, ước muốn anh đặt vào thị trấn. Nhưng không may cho đôi tình nhân, chính kẻ dở hơi đã đem chuyện của cô ra hỏi ý kiến dì và tất nhiên dì không đồng ý mà còn dùng những lời lẽ cay độc, xúc phạm thị phi. Về đến nhà Chi ném vào mặt anh tất cả những lời nói và sự tức giận đó. Anh chính thức bị từ chối quyền làm người vì định kiến xã hội, ngay cả người duy nhất hiểu và thông cảm cho anh, chấp nhận anh, đành gạt tay anh, quay mông bỏ đi. Chí rơi vào bế tắc, tuyệt vọng tìm đến men rượu, nhưng càng uống càng tỉnh, càng tỉnh, Chí càng đau đớn khi ý thức được hoàn cảnh của chính mình. Chí Phèo đã thực sự tỉnh ngộ để nhận rõ kẻ thù của mình là Bá Kiến dẫn đến hành động cầm dao đâm ông Bá rồi tự sát khi tiếng kêu làm người lương thiện vẫn còn vang vọng trong đau đớn, xót xa: “Tôi muốn được làm người lương thiện. trung thực!”, “Không đời nào! Ai cho tôi lương thiện? Làm thế nào để tôi loại bỏ những mảnh chai này trên mặt?” Chí chết vì ý thức về nhân phẩm đã trở lại, anh không thể chấp nhận cuộc sống của một con thú hoang nên cái chết là sự lựa chọn đúng đắn và hợp lý nhất. Hành động đó không phải là giết người vô thức, cũng không phải là giết người, cướp của của gã lưu manh Chí Phèo mà là hành động thức tỉnh về quyền sống, quyền làm người của người nông dân khi mới ra đời. Bị đè nén quá mức, phẫn uất dâng lên.
Chí Phèo chết nhưng câu chuyện chưa kết thúc. Khi nghe tin cụ mất, dân làng kéo đến xem, bàn tán xôn xao, trong đó có Thị Nở vội nhìn xuống bụng “thấy thấp thoáng cái lò gạch cũ bỏ hoang, xa tít tắp”. nhà cửa vắng người qua lại”. Phải chăng nó vẫn quẩn quanh trong sự tồn tại đó, nếu guồng máy xã hội không thay đổi thì hết cha Chí Phèo sẽ có Chí Phèo con và nhiều thằng khác như Chí Phèo, Năm Thọ, Bình Chúc cũng sẽ xuất hiện. “Tre già măng mọc” thể hiện quy luật xã hội “Có áp bức mới có đấu tranh”.
Từ hình tượng nhân vật Chí Phèo mà nhà văn khắc họa trong tác phẩm mang giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc. Một mặt, ông phê phán, tố cáo xã hội phong kiến nửa thuộc địa tàn ác, man rợ đã nhẫn tâm đẩy người nông dân vào ngõ cụt, bị đè nén xuống đáy xã hội. Một mặt là sự cảm thông, xót thương cho số phận của những người nông dân nghèo khổ. Đồng thời, Nam Cao cũng khẳng định bản chất lương thiện và khát vọng hạnh phúc là bản chất tốt đẹp của con người, không một thế lực tàn bạo nào có thể tiêu diệt được, kể cả khi con người bị tha hóa, bị đẩy vào con đường phạm pháp thì bản chất đó vẫn là chỉ tạm thời lắng xuống chứ không mất đi, nó giống như ngọn lửa âm ỉ dưới đống tro tàn lạnh lẽo, chỉ cần gặp cơn gió ấm áp của tình yêu là sẽ bùng cháy trở lại. cách mãnh liệt.
Nam Cao cũng viết về đề tài người nông dân như Ngô Tất Tố, Nguyễn Công Hoan và nhiều nhà văn hiện thực khác, nhưng ông không đi sâu vào vấn đề sưu thuế, chiếm đoạt ruộng đất, địa tô… bóc lột đời sống của những người nông dân nghèo bị bóc lột bởi bạo lực và bị hủy hoại bởi một xã hội vô nhân đạo về tâm hồn và nhân cách. Truyện ngắn “Chí Phèo” là một kiệt tác, một tác phẩm có giá trị góp phần tô điểm gương mặt người nông dân trong kho tàng văn học dân tộc. Dù trang giấy đã khép lại từ lâu nhưng người đọc vẫn nghe đâu đây tiếng gọi làm người lương thiện của anh Chí và bị ám ảnh bởi chi tiết anh vùng vẫy giữa bao nhiêu máu, mắt trợn ngược, miệng ngáp. ngáp, muốn nói nhưng không thành tiếng.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
chi-pheo-1.jsp
Các bộ đề lớp 11 khác